Een beetje wel ja. En waarschijnlijk herkennen we het in ons eigen leven. We hebben allemaal weleens de emotionele mail gestuurd die we niet hadden moeten sturen. De mail die onnodig een vriendschap kostte of ruzie ontketende. Digitaal contact mist namelijk een heel wezenlijk element: visuele cues om je communicatie bij te sturen. En die zijn extreem belangrijk. Vooral als je geen goed schrijver bent.

Er is een bekende regel van psychologieprofessor Albert Mehrabian die stelt dat 55% van wat we zeggen bepaald wordt door lichaamstaal en gezichtsexpressie, 38 % door de toon van je stem en slechts 7 % door de woorden die we kiezen. Deze '55-38-7'-regel is sinds de professor haar in 1971 publiceerde nog steeds in schwung bij communicatiewetenshappers. Of ze honderd procent geldig is lastig te zeggen, maar alle onderzoeken bevestigen het belang van nonverbale signalen. Meerdere onderzoeken van een Amerikaans mediabedrijf MIT Media Lab lieten bijvoorbeeld zien dat zij met 87 % zekerheid het resultaat konden voorspellen van telefonische verkooppraatjes, presentatie pitches en onderhandelingen, zonder ook maar één woord te horen. Ze hoefden slechts op twee dingen te letten: de ratio dat iemand aan het woord is en luistert, en de hoeveelheid fluctuatie van de toonhoogte. Je kunt nog zulke goede argumenten hebben, zonder een beetje flow, kracht en oprechtheid in je manier van praten zul je anderen niet snel overtuigen. Bij digitaal contact ontbeert dit.

Internet verstoort niet alleen het contact, er zijn aanwijzingen dat het een beetje contactgestoord kan maken. Het schijnt dat naarmate mensen meer achter een computer werken ze ietwat ongevoeliger en egoïstischer worden in hun dagelijkse communicatie. Hoe dat precies werkt weten onderzoekers niet, maar hersenscans late verminderde activiteit in hersengebieden die we gebruiken om andere mensen te lezen. Ons inlevingsvermogen kan wat afstompen. Dat kan het gevolg zijn van veel internetten. We reageren bij normale ontmoetingen bijvoorbeeld vaak fysiek op het gelach en de gezichtsexpressies van anderen. We spiegelen hun gezichtsexpressies en lachen hardop mee als zij lachen. Dit spiegelgedrag maakt dat wij ook (fysiek) voelen wat de ander voelt. Dit gebeurt minder als we voor een schermpje zitten en naar een smiley kijken.

Een aspect dat hierbij ook van belang is: aanrakingen. Lichamelijk contact heeft veel meer effect dan we ons realiseren. Een minimum aan fysiek contact maakt echt verschil. Studenten doen bijvoorbeeld twee keer zo vaak mee aan een vrijwilligersproject als ze op de arm getikt te worden door hun leraar. De hand van de dokter op hun schouder doet patiënten denken dat ze twee keer zo lang met hem in gesprek waren en mannen die een vrouw uitvragen hebben ongeveer twee keer zoveel succes als ze haar eventjes op de schouder tikken. Relaties waarin veel wordt aangeraakt, worden als meer bevredigend gezien. Het lichaam interpreteert een aanraking als ‘wij delen de last’ en maakt direct het knuffelhormoon oxitocine aan. Je voelt daardoor mee connectie en bent eerder bereid iets voor elkaar te doen of te laten.

Het is daarom niet gek dat mensen die elkaar face to face spreken meer geneigd zijn elkaar te steunen en te helpen dan mensen die dezelfde onderhandelingen via de email zouden doen. En dat ze andersom iemand gemakkelijker bedonderen als het contact via een beeldscherm verloopt dan wanneer ze hun gesprekspartner recht in de ogen kijken. Mensen worden iets ruwer en ongevoeliger.

Als we iemand persoonlijk kennen verzinnen we de nonverbale cues erbij en zien we diens glimlach of specifieke frons voor ons, maar als we mensen niet kennen dan kunnen zelfs de meest oprechte intenties en positieve boodschappen niet overkomen. Dit werkt in het nadeel van online daters die elkaar (waarschijnlijk) nooit hebben ontmoet en het gemis aan non-verbale signalen niet goed weten te compenseren. Aan de andere kant schijnen mensen afwijzingen via een datingsite minder persoonlijk te nemen dan een blauwtje in de kroeg.

En hoe kom je daarachter?
Op datingsites liegen mannen vaker op over lengte en vrouwen over gewicht. Het gaat slechts om een paar centimeters of kilootjes. Big deal. Gevraagd naar hun motivatie wegen daters de nadelen en voordelen realistisch tegen elkaar op. Mensen willen zo gunstig mogelijk presenteren om een kans te maken, maar anticiperen ook een echte ontmoeting waarin ze niet willen tegenvallen. Ik zou dit niet liegen noemen, maar schone schijn. De structuur van een datingsites leent zich er voor een beetje te smokkelen met getalletjes. Daar valt, gezien de taltrijke concurrentie, best iets voor te zeggen.

Een groter hangijzer betreft de profielfoto. Terwijl bijna alle online daters hun eigen foto’s als representatief beschrijven vinden onafhankelijke observeerders tenminste een derde van de profielfoto’s dat niet. Dat betreft vaker foto’s van vrouwen dan mannen. De foto’s van vrouwen waren vaker minder recent, meer gephotoshopt of gemaakt door een professionele fotograaf. Ook kwamen ze vaker niet overeen met haarstijl en huidkwaliteit. Ook dit is geen ramp. Het leidt hoogstens tot een teleurstelling die sowieso had kunnen plaatsvinden omdat de tegenpartij bijvoorbeeld teveel knoflook heeft gegeten of fan is van Feyenoord.

Wat de meeste mensen (lees: vrouwen) wel een big deal vinden is erachter te komen of hun potentiële date wel oprecht is in diens relatiewens. Ze willen geen tijd verspelen aan mannen die verzwijgen dat ze al een partner, of meerdere, hebben. Of mannen die eigenlijk helemaal geen partner zoeken maar uit zijn op makkelijke seks. Zij willen mannen eruit filteren die hun echte (op lust gebaseerde) intenties maskeren. Veel vrouwen hebben een neusje voor dit soort mannen ontwikkeld. Daarbij waarschuwen ze elkaar (of de datingsite-beheerder) wanneer ze een nare ervaring hebben gehad. Vrouwen zijn gevoeliger voor de reputatie van een man dan andersom, en communiceren daarom vaker onderling op datingsites over de kwaliteit van het aanwezige manvolk. Sommige pientere vriendinnen testen mannen ook uit door allebei te reageren en te zien hoe die man daarmee omgaat.

Er zijn echter genoeg vrouwen die er (nog) niet zo handig in zijn om de gezonde van de rotte appels te onderscheiden. Het blijkt heel lastig om mensen op leugenachtigheid te betrappen (zelfs bij onze intimi). We kijken al snel naar de verkeerde dingen, meestal zenuwachtigheid en wegkijken. Gek genoeg is dat niet de graadmeter, dat duidt vaak op sociale ongemakkelijkheid. Leugenaars met zelfvertrouwen en een gebrek aan empathie laten dat ongemakkelijke gedrag helemaal niet zien. Die zijn vaak vrij kalm en getraind in hun leugentjes. Ze kijken je vaak juist gewoon iets langer aan en hebben vertrouwen dat ze ermee wegkomen.

Als het gaat om liegen kun je daarom gek genoeg beter geblinddoekt zijn zodat je nonverbale signalen negeert en meer op taalgebruik let. Dat kan ook prima tijdens mailen en chatten. Je moet daarbij vooral letten of het woord ‘ik’. Leugenaars vermijden vaker woorden die naar zichzelf of hun gevoel verwijzen (ik, mij, mijn, mezelf enzovoorts) en gebruiken eerder onpersoonlijke taal om zich van de leugen te distantiëren. In plaats van ‘Ik was gisteren gezellig met mijn vrouw lekker aan picknicken’ zeggen ze iets als ‘Er was een picknick. Mooi is het vondelpark toch. Ben je er wel eens geweest?’ Leugenaars gebruiken minder woorden, maar wel meer ontkenningen, tegenvragen en afleidingsmanoeuvres. Op die manier worden ze minder snel ontmaskerd.

Tijdens face to face ontmoetingen schijnen leugenaars, geconfronteerd met lastige, onverwachte vragen vaak kortere antwoorden te geven en die te herhalen. (Zo proberen FBI-mensen hun verdachten op leugens te betrappen.) Omdat liegen vaak moeite kost en controle vereist, moeten ze vaak iets langer nadenken over wat aannemelijk klinkt. Het grappige is dat ze bij relatief onbelangrijke vragen minder snel toegeven dat ze het niet weten, maar gewoon iets uit hun duim zuigen. Eerlijke mensen zeggen vaker iets als: ‘Ik weet het niet, even denken…’

Wil je een schuinsmarcheerder betrappen dan is het overigens niet handig om iemand het gevoel te geven dat ie aan een kruisverhoor wordt onderworpen. Vrouwen die goed zijn in het betrappen van leugens zorgen juist gewoon voor een ontspannen en gemakkelijke sfeer. Naarmate hij meer denkt dat het wel goed zit, zullen zijn echte bedoelingen eerder doorschemeren. Dat is de geinige paradox van onderzoek naar leugens: mensen die goed van vertrouwen zijn hebben ze veel eerder door dan de mensen die achterdochtig zijn.

Bij gebrek aan bewijs is het nooit met zekerheid te zeggen of iemand liegt of niet, maar de aap komt heus uit de mouw. Oprechte bedoelingen en eerlijke interesse hebben een langere adem dan lust. Mensen die een spelletje spelen hebben meestal minder geduld en een kortere aandachtspanne, dan mensen die willen investeren in een persoonlijke band of toekomst. Zo lang hoef je vaak geeneens te wachten. Uiteindelijk maak je de beste beslissingen door te luisteren naar je intuïtie. Voelt het niet goed, stop ermee en/of zeg gewoon dat je het niet vertrouwt. Er kan dan alsnog een eerlijk moment ontstaan.

Mensen verschillen niet alleen in hoeveel ze praten, maar ook in de mate waarin ze zichzelf censureren als ze praten. Sommige mensen zeggen alles wat in ze opkomt, dat zijn de mensen die je kunt lezen als een boek. Aan de andere kant van het spectrum heb je de mensen die pas iets zeggen als ze zeker weten dat het klopt of gewenst is. Het zijn de mensen die wat tijd nodig hebben voordat ze weten wat ze ergens van vinden en een goede manier hebben gevonden om dat te uiten.

In relatietherapie komen heel vaak stelletjes die bestaan uit deze twee karakters. Meestal is een van beide een kritische veeleisende vrouw en de ander een beetje slome, ingehouden man met weinig ruggengraat. Onderzoek laat zien dat deze mensen een grote kans hebben om hun relatie als extreem vervelend te ervaren en toch eeuwig bij elkaar blijven. Het zijn de stelletjes waar anderen medelijden mee hebben en het gevoel hebben dat ze tot elkaar verdoemd zijn. Ze kunnen niet met en niet zonder elkaar.

Je zou verwachten dat deze mensen van tevoren toch wel hadden kunnen inschatten dat ze zich in het ongeluk storten door voor elkaar kunnen kiezen. Het grappige is dat de eigenschappen die zo’n koppel uiteindelijk tot waanzin drijft aanvankelijk juist bij elkaar brengt. Onderzoek naar het fenomeen heeft dit patroon officieel vastgesteld en heeft er een verklaring voor.

Mannen die erg slecht zijn hun gevoelens te uiten blijken eigenlijk meer op vrouwen te vallen die ook zoals zijzelf zijn, maar helaas maken die vrouwen hen in de praktijk zenuwachtig. Een date met zo’n vrouw is vaak een minder groot succes dan een date met een praatgrage vrouw. Een vrouw die veel uit zichzelf praat heeft niet per se een vaardige gesprekspartner nodig. Deze vrouw heeft in haar date bovendien een goede en geduldige luisteraar gevonden. En omdat koppels in het date-stadium sowieso positiever doen en zijn, blijven haar kritische trekjes nog op de achtergrond.

Die komen natuurlijk in een later stadium van hun relatie weer de kop opzetten. Vooral wanneer zij zich begint te ergeren aan zijn gebrekkige vermogen om zijn gevoel te uiten. Dat onvermogen neemt bovendien toe wanneer zij hem onder druk begint te zetten om meer over zichzelf te delen. Hierdoor voelt hij zich juist meer in een hoek gezet.

Misschien vroeg je al af hoe het eigenlijk zit met praatgrage, kritische mannen en hun introverte, zachte vriendinnen. Die hebben vaak ook communicatieproblemen, maar meestal zijn die minder drastisch dan bij eerdergenoemde koppels. Volgens onderzoekers heeft dat te maken met stereotiepe verwachtingen die we over mannen en vrouwen hebben. Vrouwen verwachten nou eenmaal meer ruggengraat van een man dan andersom, en ze worden daardoor extra kritisch als hij dat niet laat zien. Andersom is dat toch minder een probleem.

In alle gevallen dat een introverte bedachtzame luisteraar en een extraverte, snelle prater en een relatie hebben is het goed als ze zich realiseren hoe ze beiden die dynamiek in stand houden. De stille mag wel wat oefenen met assertiviteit en de kritische mag wel wat constructiever vragen stellen.

Samenvatting van een bestseller
Ik mag graag denken dat sommige van mijn blogs een waardige vervanging zijn van een heel boek over hetzelfde thema. Dat bespaart ons allemaal tijd en moeite. De lezer, de boekenschrijver, de uitgever, de mensen van de papierfabriek, de boomkappers en die arme bomen. ‘Laten we ons beperken tot de essentie.’ Dat lijkt mij een mooi schrijversmotto.

Ik heb me altijd afgevraagd waarom zelfhulpboeken over nogal beperkte thema’s zo’n 200 plus pagina’s of 60.000 woorden zouden moeten beslaan. Een bestseller als ‘He is just not that into you’ bijvoorbeeld. Hoeveel woorden moet het boek bevatten om een vrouw duidelijk te maken wanneer een man niet echt wil. Ik denk dat je in een paginaatje prima kwijt kunt. Ik denk trouwens dat de meeste vrouwen zelf ook wel op hun klompen aanvoelen wanneer de liefde van een man iets te ‘voorwaardelijk’ is. Vaak weten ze het best, maar willen ze het niet weten. Als ze twijfelen of hoteldebotel verliefd zijn en daarom niet scherp kunnen oordelen, moeten ze hun oordeel maar aan een wijze vriendin uitbesteden.

Een eerlijke medewerker van een uitgeverij vertelde mij laatst waarom dunne of kernachtige themaboeken niet verkopen. Je kunt al raden dat het over geld zal gaan: ‘Voor dunne boeken kun je minder vragen en ze worden bovendien minder goed verkocht. Mensen willen gewoon veel papier voor hun geld. De inhoud is bijzaak.’ Natuurlijk, de wetten van het boek volgen de wetten van de economie. Een andere medewerker nuanceerde het financiële aspect nog wat met een creatief aspect: ‘Hoe simpeler en beperkter de boodschap, hoe groter de kans dat het origineel is en iemand het wil lezen.’

Laat ons - om dit blog niet nodeloos te vullen - nu maar naar de kern van dit stuk gaan. Uit pure rechtschapenheid en lichte jaloezie geef ik je hier de essentie van een boek dat de schrijvers ( Liz Tuccillo & Greg Behrendt) in een klap multimiljonair heeft gemaakt: He is just not that into you. Ik moet bekennen dat ik het boek gelezen heb. In sneltreinvaart, dat wel, maar daar is het boek op gemaakt, met veel kaderteksten enzo. Na het gelezen te hebben kan ik volmondig beamen dat de luttele zinnen op de achterflap van het boek prima volstaan als vervanging voor het lezen van het hele boek.

‘Mannen zijn niet gecompliceerd, al willen zij jou soms anders laten denken. En er zijn geen onduidelijke boodschappen. De waarheid zou kunnen zijn dat hij niet ‘into you’ is.'

Hij is niet into you wanneer hij...
- niet van de woorden ‘relatie’ en ‘vriendje’ houdt;
- je niet uitvraagt;
- te druk is om de telefoon op te pakken.’

Vind je de achterflaptekst toch wat karig? Hier dan de (iets ingekorte, maar waarheidsgetrouwe) inhoudsopgave, plus uitleg:

Hij is niet zo into you als hij je NIET belt; uitvraagt; date; alleen belt als ie dronken is; geen seks met jou wil, maar wel met een ander; niet wil trouwen; het heeft uitgemaakt; zomaar is verdwenen uit je leven en/of getrouwd is.

In de hoofdstukken leggen ze dan uit waarom het geen goed idee is om te hopen op een leuke relatie met iemand die geen seks met je wil, jou niet opbelt, enzovoorts. Als ervaren psycholoog kan ik de adviezen stuk voor stuk beamen. Het is meestal zonde om je tijd te verspillen aan een boek ambivalente man wanneer je op meer hoopt.

Als je niet van lezen houdt kun je trouwens ook de film zien. Als je niet van films houdt kun je het die eikel ook op de man af vragen.

'Is er iemand in jouw leven die jij met een gerust hart om vier 's ochtends kunt lastig vallen met jouw zorgen en problemen?'

Als het antwoord 'ja' is bestaat er een significante kans dat je langer leeft dan wanneer je 'nee' zegt. Aldus Harvard-psychiater George Vaillant naar aanleiding van een meer dan 70 jaar durend onderzoek.

Via Eric Barker.

Liefde, daar kun je voor kiezen. Als je niet teveel keuzes hebt, althans.

In Manhattan is meer dan de helft van de mensen alleenstaand. Alleen een Hawaiiaans eilandje dat ooit dienst deed als leprakolonie overtroeft het New Yorkse stadsdeel. In Amsterdam is momenteel twee van de vijf mensen tussen de vijfentwintig en veertig alleenstaand. Veelal leuke, creatieve, aantrekkelijke singles die in een stad wonen waarvan een groot deel ook leuk, creatief, aantrekkelijk en single is. De meesten daarvan willen een fijne relatie.

Hier klopt iets niet.

Natuurlijk, er is sprake van zelfselectie: steden trekken studenten, ambitieuze singles en vrije vogels aan die op het moment dat zij een partner hebben en een gezin willen stichten weer wegtrekken. Dat verklaart een deel van de singles. Maar er is meer aan de hand.

Een bekend jampotjes-experiment uit 2000 werpt licht op de zaak. In een vergelijkend warenonderzoekje van psycholoog Barry Schwartz werden voor een delicatessenwinkel op de ene dag vierentwintig potjes met verschillende soorten jam uitgestald, op de andere dag zes. De vierentwintig potjes trokken veel meer aandacht, maar of er nu veel of weinig potjes stonden, geïnteresseerden proefden er toch maar een of twee. Als het op kopen aankwam, werd er bij de uitstalling van zes potjes veel meer jam verkocht dan bij de grote uitstalling. Dit soort meerkeuze-experimenten is met talloze andere producten en activiteiten herhaald. Met steeds dezelfde resultaten.

Uit een onderzoek onder New Yorkers bleek dat de singles in Manhattan niet alleen de meeste keuze hebben, ze zijn ook verreweg het meest kieskeurig. Op datingsites hebben deze mensen de langste eisenlijstjes en het merendeel vooral over een gebrek aan leuke loslopende mannen en vrouwen.

Psychologen en opvoeders weten allang: als je een mensenbrein veel concurrerende opties geeft, verlamt het. Het kan niet de gevolgen van alle keuzes overzien en vindt daardoor geen van de keuzes bevredigend. Het brein probeert spijt te voorkomen en blijft eindeloos in cirkeltjes ronddraaien. Meer dan vijf, zes opties maakt niet gelukkiger, zegt psychologisch onderzoek.

Toch denken we hardnekkig dat geluk synoniem is met meer keuzevrijheid. Wij vinden dat het allerhoogste goed. Elke dag opnieuw worden we geconfronteerd met talloze beslissingen die ons geluk moeten vergroten. Te beginnen met de kleur van het koffiekuipje, eindigend met onze favoriete tv-serie. Ook in ons liefdesleven mogen we - sinds hippies, anticonceptiemiddelen en geëmancipeerde vrouwen de weg vrijmaakten - improviseren hoe we liefhebben, met wie, hoe lang en hoe vaak.

Waar twee generaties geleden de liefde nog in een vissenkom werd gemaakt – je had slechts de keuze uit drie of vier huwbare partners in je dorp - hebben we tegenwoordig de oceaan die internet heet tot onze beschikking. Zelfs wanneer je als kluizenaar leeft of ziek thuiszit met diepdonkere wallen en een druipneus kun je aandacht voor jezelf opeisen met een knap profielfotootje en pakkend tekstje. Op elk tijdstip van de dag. Je kunt alleen in Nederland al kiezen uit driehonderd datingsites en talloze sociale netwerksites. Je kunt elke dag opnieuw een potentiële scharrel of partner opduiken. Je kunt oude exen op Facebook weer eens opzoeken, Twitteren met fotomodellen en sexcammen met iemand in Australië.

Die vrijheid heeft voordelen. Vooral als je door al je collega’s en dorpsgenoten heen bent en in je dagelijks leven weinig potentiële partners tegenkomt. Mensen die snel tevreden zijn, varen wel bij de mogelijkheden van deze meerkeuzemaatschappij. Voor perfectionisten en twijfelaars – een groep die groeit naarmate de mogelijkheden toenemen – is het dankzij Facebook&co een hele uitdaging gelukkig in de liefde te zijn. Onze neiging om de beste deal te krijgen maakt ons perfectionistischer en oppervlakkiger – we willen de knapste, slimste of succesvolste die we kunnen krijgen in plaats van degene met wie we goed kunnen opschieten. En als jij er wel uit bent, dan wellicht de ander weer niet. Al die mogelijkheden doen ons collectief het hoofd op hol slaan.

Een wijs iemand – Voltaire - zei ooit: ‘With great power, comes great responsibility.’ Great power is niets anders dan ‘het hebben van heel veel mogelijkheden’. We hebben tegenwoordig objectief gezien meer mogelijkheden en rijkdom dan -pak ’m beet – Napoleon, de machtigste man in zijn tijd. Hoe je daar verantwoordelijk mee omgaat is minder duidelijk. Napoleon wist dat ook niet echt.

Het is in ieder geval noodzakelijk te erkennen dat juist hardnekkig zoeken naar de beste optie ons ongelukkig houdt; dat is de paradox van keuze. Al die eindeloze mogelijkheden die we voor onszelf gecreëerd hebben, helpen niet om liefde, saamhorigheid en vreugde te laten ontstaan.

Het goede nieuws dat ik daaruit leer: we kunnen ons de moeite, geld en ellende besparen. We hebben slechts iets meer daadkracht nodig. De koffiejuffrouw op het werk, de barvrouw van de tennisclub of de ex die nu weer lekker in haar vel lijkt te zitten? Om het een kans te geven moeten we - slechts af en toe - stoppen alle opties eindeloos te blijven overwegen. Geluk is niet de keuzevrijheid, geluk begint bij kiezen.

Dit stuk staat deze maand in Esquire.

Meer lezen? Ons boek Liefde in tijden van Facebook (Bert Bakker) ligt volgende week in de winkel.

Door Sheila Kamerman (Nrc Handelsblad en Nrc Next 16 oktober 2012)

Daten via een site is minder eng dan contact leggen in het wild. De overvloed aan kandidaten op internet maakt het er niet makkelijker op. Toch gaat dat niet ten koste van de magie van de liefde.

Bijna niemand wil alleen door het leven. We willen allemaal die ene geweldige persoon die precies bij ons past. De mogelijkheden om hem of haar te vinden, in ieder geval te zoeken, zijn eindeloos. Je kan rondkijken in de disco of de kroeg. Op het werk, in de supermarkt, tijdens een etentje bij vrienden. Levert dat niks op, dan kun je in Nederland kiezen uit driehonderd datingsites en talloze sociale netwerksites. Vijftien procent van de Nederlanders, zo’n twee miljoen mensen, bezoeken wel eens een datingsite.

Makkelijker dan ooit kun je zo met potentiële partners in contact komen. Je kunt het hele land doorzoeken, en de rest van de wereld. Je hoeft niet te stressen of je in de kroeg wel een goeie openingszin kunt verzinnen. Of je een overweldigende eerste indruk zal maken. Je kunt jezelf aantrekkelijk presenteren met een leuke profielfoto. Even nadenken over spitsvondige antwoorden. En er is een enorme vijver om in te vissen.

Maar die overweldigende keuze heeft ook een keerzijde. De moderne single lijkt op consumenten in de supermarkt met een boodschappenlijstje (wensenlijstje) in de hand, zegt psycholoog Marcelino Lopez. Hij schreef samen met Eric Klaassen Liefde in tijden van Facebook. „De partner die ze zoeken, moet voldoen aan een ideaalbeeld.”

Vind maar eens die absolute topper.

Twee op de vijf mensen tussen de vijfentwin- tig en veertig jaar in Amsterdam zijn single. In die stad is het aantal alleenstaanden hoog doordat veel gezinnen wegtrekken. En veel van die singles willen een relatie, zegt Lopez. Waarom vinden ze elkaar dan niet?

Lopez en Klaassen beschrijven in hun boek het jampotjes-experiment. In een delicatessenwinkel werden op de ene dag vierentwintig potjes met verschillende soorten jam uitgestald, op de andere dag zes. De vierentwintig potjes trokken veel meer aandacht. Maar of er nu veel of weinig potjes stonden, klanten proefden er maar een of twee. Als er zes potjes stonden, werd er meer verkocht dan bij vierentwintig potjes. Dit soort experimenten is vaak gedaan, zegt Lopez. Met steeds dezelfde resultaten.

Hoe meer keuze, hoe kieskeuriger. Keuzevrijheid is geluk. Maar ook veel twijfel. Misschien liet je nou juist een nóg perfectere geliefde schieten. En als er dan uiteindelijk gekozen wordt, zijn de verwachtingen hooggespannen. Hoe meer twee mensen van elkaar verwachten, hoe intenser, maar ook ingewikkelder en teleurstellender hun relatie zal zijn. Hang naar perfectie is de achilleshiel van de romantische liefde.

Het is de koning van alle relaties, schrijven Lopez en Klaassen. Twee mensen met verschillende persoonlijkheden, achtergronden en verlangens proberen elkaar te vinden, blij te maken en dat zo lang mogelijk vol te houden. Een project dat zelfs de meest stabiele, harmonieuze mensen regelmatig met elkaar in conflict brengt.

Vroeger, zegt Lopez, "was er minder keuze, maar dat was niet per se slechter.” Er waren drie of vier huwbare partners in het dorp. Je koos er een en maakte er het beste van. Als de partner geen vreselijke idioot of narcist was, dan kon dat huwelijk wonderwel slagen. Beiden hadden dezelfde achtergrond, dezelfde opvattingen, soortgelijke familie. Die overeenkomsten helpen ook. Lopez: "Zelfs gearrangeerde huwelijken pakten vaak goed uit, om dezelfde redenen.”

Het lijkt saai, maar ook nu zijn partners het gelukkigst als ze op elkaar lijken, zeggen Lopez en Klaassen. Ook al vinden de partners dat zelf niet. Zij zien vooral de verschillen: hij is extrovert, groot, kaal en sportief en ik ben verlegen, klein, donkerblond en kijk graag tv. Maar ze vergeten dat ze allebei universitair zijn opgeleid, uit hetzelfde soort gezinnen komen en cultuurliefhebbers zijn.

Het is verstandig een partner te hebben die op je lijkt, blijkt uit onderzoek. Relaties die gebaseerd zijn op passie en vuurwerk omdat de partners juist niet zo op elkaar lijken, houden minder lang stand. Uit het boek: "Vooral overeenkomstige intelligentie, smaak, humor, sterke normen en waarden zijn belangrijk. Het communiceert veel makkelijker als je op elkaar lijkt, het minimaliseert strijd en conflict. De ander snapt eerder waar je het over hebt.”

Als we dit allemaal weten, verliest de romantische liefde dan niet een hoop magie? Lopez vindt dat dat wel meevalt: "De romantiek, lust en betovering blijven heus, dat is sterker dan onszelf. Maar het is nuttig achter de schermen te kijken.”

Dat blijft even slikken. Onze partnerkeuze stellen we spectaculairder voor dan die in werkelijkheid is, lezen we in het boek. De liefde zelf wordt geregeerd door toeval en details. Bijvoorbeeld: Een (leuke) passant vind je aantrekkelijker als je die tegenkomt op een hangbrug dan op de begane grond. Je hartslag is boven op de brug sneller en dat versterkt de aantrekkingskracht.
Nog één: Je kunt met een potentiële geliefde beter een ritje in de botsautootjes maken dan romantisch gaan dineren. De gevoelens die je voor hem of haar koestert, worden vermengd met de opwinding van de gebeurtenis.

Zo prozaïsch is het. Een beetje een domper. Maar ook handig om te weten. Zo kun je de liefde een handje helpen.

Dat zoiets groots als de liefde dus is opgebouwd uit toevallige omstandigheden, trucjes en zelfbedrog is niet verbazingwekkend. Zo zit de hele wereld in elkaar. De prachtigste structuren in het heelal zijn ontstaan uit het toevallig samenstromen van materie. De mens zelf is een product van blinde evolutie, waarbij duizenden doelloze veranderingen kunnen leiden tot efficiëntie waar chemici jaloers op zijn. Grote belangrijke dingen zijn samengesteld uit veel kleine en onbelangrijke dingen. Het is de hogere structuur die de betekenis draagt, de lagere processen kun je negeren. Op een mestvaalt kan
de mooiste bloem bloeien.

Marcelino Lopez en Eric Klaassen: Liefde in tijden van Facebook. Uitgeverij Bert
Bakker, € 12,50

Wanneer de bladeren vallen en de winter voor de deur staat, kom ik mijn praktijk relatief veel vrijgezellen met somberheidsklachten tegen.

De donker en kouder wordende dagen lijken meer negatieve impact op deze groep te hebben dan op verliefde stellen en goed functionerende gezinnen. Partners kunnen thuis bij elkaar de warmte opzoeken. Vrijgezellen kunnen dat niet, tenminste niet op dezelfde manier. Zo kan een filmavondje of kookpartij met vrienden fijn en inspirerend zijn, maar roept lang niet altijd het meer duurzame geluksgevoel van een goede relatie op. Nou lopen er gelukkig genoeg opgewekte en goed functionerende vrijgezellen rond. Ook zonder partner kun je prima gelukkig zijn. Maar voor sommige partnerlozen is een gebrek aan innige knuffels en liefdevolle seks zo'n groot gemis, dat het klachten oplevert. Dat is helemaal niet zo vreemd. Een 'intimiteitstekort' kan er namelijk voor zorgen dat er minder endorfinen - een soort geluksstofjes in de hersenen - worden aangemaakt, je je eerder somber of angstig voelt en langer in piekeren blijft hangen. Onderzoek bij babies en ouderen laat zelfs zien dat een gebrek aan liefdevolle aanrakingen de kans op overlijden vergroot. Intimiteit is dus belangrijk. Maar wat heb je aan deze kennis als je zonder partner zit? Is succesvol daten dan de enige oplossing? Niet per se. Twee stappen kunnen helpen:

1. Zelfinzicht Voor sommigen een open deur, maar niet iedere vrijgezel heeft in de gaten wat de impact is van een intimiteitstekort op zijn of haar gevoelsleven. Zo had ik onlangs in mijn praktijk een hardwerkende vrijgezelle man, die onterecht dacht dat de oorzaak van zijn somberheid uitsluitend lag in de verharde maatschappij en problemen op zijn werk. Bij doorvragen bleek dat de klachten sterk samenhingen met een gebrek aan intimiteit en seks. Iets waar hij zich zelf amper van bewust was. De eerste stap in elke positieve verandering is erkenning, dus beseffen dat je door een tekort aan liefdevolle aanrakingen minder endorfine aanmaakt. Je veerkacht is hierdoor minder groot dan wanneer je in een gelukkige relatie zit. Alleen dit besef geeft soms al verlichting. Los hiervan is in een slechte relatie stappen niet de oplossing is, want die zal geen bevredigend gevoel van intimiteit geven.

2 Beloon jezelf met warmte, chocola of beweging Hoe kun je je nu opladen zonder partner? Jezelf belonen helpt. Dat kan op een minder gezonde manier, zoals het consumeren van grote bakken ijs alleen thuis voor de TV (suiker en vet verhoogt je endorfineniveau) of je kan kiezen voor meer gezonde opties. Zo is een bekende manier om je endorfine- en daarmee gepaarde gelukgsgevoel te verhogen duursport (zoals hardlopen). Het is dan wel belangrijk dat je langer dan 20 minuten achter elkaar intensief beweegt. Minder lang bewegen is ook gezond, maar heeft weinig invloed op je gelukgsgevoel. Van pure chocolade is ook bekend dat het een bepaalde 'high' kan geven, minder bekend is dat chilipeper een vergelijkbaar effect heeft. Wat misschien nog wel het dichtst de warmte van intimiteit nadert is, hoe eenvoudig ook, warmte zelf. Zo blijkt uit een recent Amerikaans onderzoek dat een warm bad of hete douche onze gevoelens van eenzaamheid kan opheffen. De onderzoekers leggen een verband met ervaringen uit de vroegste periode van onze jeugd. Warmte is in de die tijd gekoppeld (geconditoneerd) aan gevoelens van ouderlijke geborgenheid en intimiteit. Misschien iets om in je achterhoofd te houden als je op een eenzaam avondje op het punt staat een halve liter chocoladeijs naar binnen te werken. Een warm bad of sauna is dan een gezond alternatief.

Nederlands kent meer alleenstaanden dan ooit. 2,6 miljoen ongeveer. Dat aantal groeit. Niet alleen met jonge, groene blaadjes die net op de relatiemarkt komen kijken. Meer en meer zijn het vijftigplussers die na een jarenlang huwelijk en bewogen gezinsleven ineens alleen verder moeten. Piepjong zijn deze reborn singles niet, groen vaak wel.

Een nieuwe identiteit
'Vanaf mijn zeventiende was ik met Monica. Het grootste deel van mijn leven zat ik in een relatie. We hebben elkaars groeistuipen meegemaakt. We zijn samen voor het eerst dronken geworden. We hebben drie kinderen opgevoed. En nu - in de fase dat alle kinderen uit huis zijn - wil zij ineens een eigen leven.' Guus (57) doet laconiek, maar geeft toe dat hij het nog nooit zo moeilijk heeft gehad. Hij heeft het gevoel dat hij zichzelf opnieuw moet uitvinden. Voor hem was alles altijd duidelijk: 'De zon gaat morgen op en ik ontbijt samen met Monica, tot het einde der tijden.' Hij realiseert zich pas sinds kort - een jaar na de breuk - dat dit gat aan de ontbijttafel niet meer door Monica zal worden opgevuld. 'Ze wil echt niet meer.' Hij vraagt zich dagelijks af: 'Wie ben ik eigenlijk zonder de vrouw met wie ik 40 jaar lief en leed deelde?'

Guus is een van de vele midlifers en ouderen die onvoorzien de single-status hebben gekregen. Na een periode van rouw (of ontkenning) realiseren ze zich dat ze toch verder moeten. Ze weten alleen niet goed hoe. Hieronder een kleine gids voor de kersverse alleenstaande vijftigplusser.

Het verleden verwerken
Een relatiebreuk kan een traumatische gebeurtenis zijn. Temeer daar veel relaties pas worden verbroken nadat een van beide partijen zich gekwetst, vernederd of zelfs geestelijk beschadigd voelt. Relaties die 'out of the blue' worden verbroken geven een vertrouwensschok geven en kunnen iemands wereld op de kop zetten. Dat gebeurde bij Guus. De pijn en wrok 'worden meestal vanzelf'-en sneller dan verwacht- door de tijd geheeld, maar soms blijft de pijn het heden langdurig negatief beïnvloeden. Het leven gaat door, maar de onwennige alleenstaande voelt zich niet in staat leuk mee te doen. Soms blijft deze - tegen beter weten in - wachten op terug- of inkeer van de partner. Dit staat een goede verwerking in de weg. Dan is een actievere houding nodig.
Schrijven bijvoorbeeld blijkt een goed en eenvoudig middel om oud zeer, wrok en grote verliezen te helpen verwerken. Al schrijvend zoek je het verdriet bewust op. Dat werkt als een soort psychologisch jodium: het doorleven van de pijn werkt ontsmettend en zorgt paradoxaal genoeg voor een betere, en snellere verwerking. Schrijven helpt ook om je te oriënteren op een nieuwe toekomst, zonder partner. Zie hier een schrijfhandleiding.

Zorg goed voor lichaam en brein
Het grote voordeel van single-zijn is natuurlijk vrijheid. Vooral als je de zin van je leven even kwijt bent, kun je die vrijheid gebruiken om je lichaam te verwaarlozen. Wijntjes, sigaretten, snelle magnetron-maaltijden en eindeloze tv-sessies kunnen ineens de nieuwe norm worden. Geen goed idee, zegt de wetenschap. Kies voor gezond troosteten. Koolhydraatrijk voedsel stimuleert de aanmaak van de neurotransmitter serotonine. Dat stofje is belangrijk voor een gevoel van zelfvertrouwen en ontspanning. Hetzelfde effect, maar dan gezonder, bereikt voedsel dat veel tryptofaan bevat, zoals bananen, bruine rijst, kwark en noten. ook duursporten, zoals hardlopen, hebben een bewezen positief effect op neerslachtigheid: de endorfines die je daarbij aanmaakt, verminderen sombere gevoelens. Het gebrek aan lichamelijke intimiteit en seks kan gevoelens van eenzaamheid versterken. Dat heeft deels te maken een verminderde activiteit van het verbindingshormoon oxitocine. Gelukkig wordt het niet alleen aangemaakt door het knuffelen met een partner. Een warm bad, chocola en een massage doen dat bijvoorbeeld ook.

Ga erop uit en zoek nieuwe ervaringen op
Blijf niet te lang zwelgen in verdriet en inactiviteit: daardoor keldert het niveau van de neurotransmitter dopamine in je brein. Dat stofje is verantwoordelijk voor geluksgevoel. Juist door vrienden op te zoeken en nieuwe ervaringen op te doen, stijgt het dopamineniveau weer - waardoor je meer energie en plezier ervaart. Bovendien bepaalt wat je doet voor een groot deel hoe je je voelt en hoe je over jezelf denkt. Onderneem je veel met vrienden? Dan zul je jezelf eerder zien als een actief persoon en de kans is groot dat je je ook zo voelt. Je gedrag bepaalt voor een groot deel je gevoel. Dingen anders doen leidt tot anders voelen en denken. In de nieuwe context vinden je hersenen al snel de gedachten en herinneringen die daarbij passen. Zelfs een potlood tussen je tanden houden maakt dat je gelukkiger wordt omdat het je lachspieren activeert en je daardoor gelukkige gedachten oproept. Tal van onderzoeken die dat bevestigen. Als je je stemming en die van de mensen om je heen wilt beïnvloeden is er weinig beter dan eventuele weerstand te overwinnen en te sporten, lachen, dansen of liefhebben. Het helpt om gewoonten te ontwikkelen en nieuwe contacten te maken die passen in de nieuwe fase. Want zeg nou zelf: het is als single vast leuker om met een vrijgezelle vriend(in) op vakantie of naar een feest te gaan, dan met een ingekakt stelletje.

Opnieuw de relatiemarkt op
Onderzoek van Amerikaanse onderzoekers liegt er niet om: hoe sneller je een nieuwe liefde hebt, hoe eerder je over je 'oude' relatie heen bent. Een nieuwe vlam leidt volgens hen af van negatieve gevoelens over de verbroken relatie. Het is niet gemakkelijk je opnieuw open te stellen als je zo gewend bent geraakt aan het gemak en comfort van een langdurige relatie. En misschien weet je nog van vroeger: de parendans is ingewikkeld en verwarrend. Je kan gekwetst worden, besmettelijke ziekten oplopen en schrikken van iemands dvd-collectie. En hoe doe je dat ook alweer, flirten, daten, seks met iemand anders dan je ex? Veel mensen zien er zo tegen op dat ze het hele onderwerp 'partner' willen afsluiten. Ze nemen wel een hond of gaan vaker op bezoek op de kinderen.

Vind je dat toch niet genoeg? Er is geen beter recept voor geluk en liefde dan je comfortzone te verlaten en wat meer risico te nemen. Waarschijnlijk merk je dat het allemaal wel meevalt als je gelijkgezinden ontmoet. Een goede manier om dat te doen is jezelf inschrijven op een datingsite.

Online daten
Op een datingsite kun je laagdrempelig, in je eigen tempo, contact maken met andere singles. En je hoeft niet om de hete brei heen te draaien, je mag aannemen dat de anderen er om dezelfde redenen zitten als jij. (En zo niet, er zijn manieren om daarachter te komen). Zie het als een leerzaam experiment. Door een tijdje 'geforceerd' bezig te zijn met de zoektocht naar een partner kun je veel leren. Over hoe je jezelf ziet, wat je graag in een partner wilt en hoe je er eentje probeert te vangen. Hoewel lang niet iedereen op een datingsite een nieuwe liefde vindt, vergroot het de kans op liefde vinden wel. Je wordt handiger. Ook in het dagelijkse leven zo wees een enquête op onze datingsite uit. Je komt automatisch in een flirtmodus en leert spelen met contact - iets wat sommige mensen hebben afgeleerd door een jarenlange relatie. Verander je profieltekst, mailtjes of foto's en meet het verschil in reacties. Het werkt bovendien bevrijdend er vooruit te komen dat je openstaat voor een nieuwe partner. Het geeft een nieuw zelfbeeld: meer als frisse, actieve alleenstaande en minder als rouwende ex-partner of slachtoffer.

Voor sommigen hangt online daten nog in de taboesfeer. Ze zien het als een teken van zwakte. Dat is achterhaald en beperkend. Er is helemaal niks mis mee toe te geven dat je behoefte hebt aan intimiteit, seks en vriendschap. Al is het maar omdat praten over gevoelens en je liefdesleven een goede manier blijkt om een leuke klik te laten ontstaan (die in het beste geval tot romantiek kan ontaarden). Mijn buurman kreeg een relatie met een andere buurvrouw nadat ze op mijn feestje vrolijk hun 'mislukte dates' met elkaar bespraken. Een band ontstaat door een beetje gevoel en kwetsbaarheid te tonen. Mensen die dat vermijden, vermijden de kans op echt contact, en een leuke partner.

'Ontmaagd' worden na je vijftigste
'Vroeger was ik strak en knap hoor. Ik ga nu echt niet meer zomaar voor een nieuwe man uit de kleren. Veel mannen van mijn leeftijd hebben al niet zo'n sterk hart, en dan zal ik ze zeker de stuipen op het lijf jagen?' Hoewel we Myra (61) geen gebrek aan zelfspot en humor kunnen verwijten, maakt ze het zichzelf (en geïnteresseerde mannen) wel heel erg moeilijk. Cynisme, angst voor ongemak en beperkende vooroordelen gaan niet goed samen met liefde en levensvreugde. Ja, we zijn minder strak naarmate we ouder worden. En ooit gaan we dood en liggen we onder de zoden. Het is een verspilling van leven en liefde om natuurlijke behoeften en gevoelens te negeren uit angst voor ongemakkelijke momenten. Seks op je zestigste verloopt misschien minder atletisch, fotogeniek en passioneel dan seks op je twintigste. Wie kan het wat schelen? Jouw bedpartner waarschijnlijk niet. Die is hopelijk bezig met genieten. En natuurlijk: de eerste keer uit de kleren, wennen aan een ander lichaam dan dat van je ex... dat blijft spannend. Zeker als het een tijdje geleden is dat je het bed deelde.

Voor alles is een tweede eerste keer.

Duidelijke taal van liefdeswetenschapper John Gottman. Uit onderzoek in zijn liefdeslab bleek dat stellen een veel grotere kans hebben bij elkaar te blijven wanneer elke negatieve uitwisseling (kritiek, schelden, kwetsen, negeren) in verhouding staat tot vijf positieve interacties (complimentje, aandacht, interesse, attent zijn). Negativiteit heeft een grotere destructieve kracht dan veel partners zich realiseren. Ga je over de schreef? Doe daarna extra je best.

Veel mensen voelen zich (seksueel) aangetrokken tot foute en duistere types. Types met een donker randje of schaduwkant. Waarom eigenlijk?

Herken je dit? Voordat we gaan speculeren over jouw grote hang naar avontuur en uitdaging, de reden dat je foute types extra aantrekkelijk vindt is mogelijk wat oppervlakkiger: ze zien er vaker heet en sexy uit. Dit soort mensen weet hun uitstraling en charisma beter te manipuleren dan lievere mensen en zien er daardoor extra aantrekkelijk en sexy uit. Als je dit onderzoek mag geloven tenminste.

Een groep mensen werd gecheckt op narcistische en psychopatische trekjes en ingedeeld in twee categorieën: 'duistere' en normale types. Onder duister wordt verstaan: verminderde empathie, weinig last van geweten, egocentrisch, sluw en manipulatief. Beide groepen werden gefotografeerd in opgesmukte toestand (gestyled, gekleed zoals ze graag zouden poseren) en in onopgesmukte toestand (zo neutraal mogelijk, zonder make-up, haarstyling, gezichtsexpessie, in een grijs t-shirt en dito trainingsbroek). Objectieve beoordelaars moesten de foto's vervolgens op aantrekkelijkheid scoren.

Resultaten: de duistere types werden een stuk aantrekkelijker gevonden met opsmuk dan zonder opsmuk. De normale types werden op beide foto's van zichzelf even aantrekkelijk gescoord. Al die extra moeite voor hun uiterlijk maakte hen niet significant aantrekkelijker.

Moraal van het verhaal: voordat je besluit in zee te gaan met meneer Fout of mevrouw Fatale, laat ze op de eerste date een grijs trainingspak aandoen en ga een rondje met ze joggen.

December is de maand van Sinterklaas, Kerstmis en oudejaarsavond. Voor veel mensen een tijd om samen door te brengen met geliefden, familie of vrienden. Toch kijkt niet iedereen uit naar de feestdagen. Wanneer je iemand verloren hebt door overlijden of door scheiding, dan valt de afwezigheid op zulke dagen extra op. Juist omdat je zo gewend bent het samen te vieren. Het gemis is dan veel duidelijker aanwezig dan op een doorsnee dinsdag.

Wie alleen is en op zoek naar een partner kan daar deze tijd ook extra aan herinnerd worden. Weer alleen naar de familie, weer een jaar voorbij. Het maakt je extra bewust van het feit dat je je droompartner nog niet hebt gevonden.
Bij mensen die hun baan zijn kwijtgeraakt kan er financiële stress ontstaan. Wie kleine kinderen heeft wil toch graag Sinterklaas vieren. En de meeste mensen willen met kerst het liefst iets bijzonders van de maaltijd maken.

Hoe wordt december toch nog leuk?

Tip 1 Geniet van degenen die er wel zijn. Het is heel logisch dat je verdrietig bent als je iemand mist, maar soms gaat daardoor langs je heen wat je nog wel hebt. Richt je aandacht op de aanwezigen en maak er met hen fijne dagen van. Wanneer je iemand mist door overlijden, kan je misschien samen leuke anekdotes over diegene vertellen of even de tijd nemen om samen verdrietig te zijn.
Als je geen familie of bekenden hebt om feestdagen mee te vieren kijk dan eens of er niet ergens wat georganiseerd wordt, in een buurtcentrum, kerk of café. Er is vaak meer dan je denkt. En zelfs als je alleen blijft, kan je een fijne avond voor jezelf maken. Eet iets dat je lekker vindt, kijk een leuke film of ga uitgebreid in bad.

Tip 2 Maak je los van ideeën over hoe de feestdagen eruit zouden moeten zien. Veel van onze teleurstellingen liggen niet aan hoe dingen daadwerkelijk gaan, maar in hoeverre ze verschillen met het beeld in ons hoofd. Van de feestdagen in december hebben wij sterke concepten in onze hersenen opgeslagen. Dat komt, naast onze eigen ervaringen, door alle films, boeken en verhalen die een beeld scheppen over hoe een ideale Sinterklaasavond, kerst of oudejaar er uit moet zien. Maar dat betekent natuurlijk niet dat het ook echt op die manier moet. Mijn vader is met oud en nieuw al jaren alleen. Vroeger dacht ik dat dat zielig was, maar inmiddels weet ik beter. Na 12 uur loopt hij een rondje en gaat hij bij iemand langs als hij zin heeft. Misschien niet de wildste avond, maar hij voelt zich er prima bij.

Tip 3 Denk niet dat je veel geld nodig hebt om fijne feestdagen te vieren. De nadruk tijdens de feestdagen lijkt steeds meer te liggen op het geven van dure kado’s en het kopen van veel eten, maar uiteindelijk gaat het er toch echt om dat je samen een leuke avond hebt. Wie financieel krap zit moet creatief zijn. Er zijn genoeg winkels waar je goedkope kadootjes kunt vinden en die kunnen net zo leuk zijn als dure. En ga anders eens langs bij de kringloopwinkel of kijk op marktplaats waar je soms gratis iets kan ophalen. Kijk wat je zelf kunt maken, doe samen spelletjes, maak de maaltijd feestelijk door het mooi te versieren en geniet van het vuurwerk dat anderen gekocht hebben. En vergeet nooit dat je altijd iets te geven hebt waar iedereen dol op is: aandacht.

Decembermaand: maak er zelf iets moois van!

"Vroeger vond ik dat nonchalante juist zo aantrekkelijk aan hem, nu haat ik het."
Het feit dat mensen vallen op hun tegengestelde (opposites attract) berust voor een groot gedeelte op een misverstand. Over het algemeen vallen de meesten pas op iemands verschillen als er genoeg overeenkomstige basis is. Gelukkig maar.
Toch zijn het bepaalde persoonlijkheidsverschillen die iemand soms extra mysterieus en begeerlijk maken. Iemand is vrijer in doen en laten jij, extraverter en grappiger, of juist stiller en diepzinniger.

Niet verwonderlijk, zijn het juist diezelfde verschillen die we eerst zo grappig en aantrekkelijk vonden waarop we later afknappen. Zelfde persoon, zelfde eigenschappen, watskeburt?

Psycholoog D. Felmlee bestudeerde het fenomeen fatale aantrekkingskracht al in 1998 en stuitte op drie veel voorkomende patronen:

Van lollig naar lullig. De meest voorkomende omkering is die waarbij partners aangaven hun partner eerder heel grappig en entertaining te vinden, om uiteindelijk te concluderen dat ze te maken hadden met een onvolwassen clown. Iemand die alsmaar grapjes maakt en alles als een lolletje ziet kan jou aanvankelijk makkelijk doen ontdooien en aantrekkelijk lijken, op de lange duur willen de meeste mensen toch iemand die - net als zijzelf - wat serieuzer van aard is. De meeste mensen willen vooral ook een partner die hen serieus neemt.

Van krachtig naar dominant. Mensen die krachtig zijn, zelfvertrouwen uitstralen en precies weten wat ze willen kunnen razend aantrekkelijk en charismatisch zijn. Een relatie met zo iemand is op de lange duur echter geen pretje. Een partner kan zich op een gegeven moment betutteld, ondergesneeuwd of geknecht voelen. Alsof je een relatie hebt met een autoritaire schoolleraar. Na een tevergeefse machtstrijd - 'we zullen wel eens zien wie hier de sterkste is!'- wordt zo'n uitputtende relatie nogal eens verbroken.

Van spontaan naar onbetrouwbaar. Ook spontane, vrije vogels hebben hun charme... als je tenminste niet een jarenlange relatie met ze hebt. Die vrolijke vrijheid en dat impulsieve gedrag kunnen een doorn in het oog zijn als je als partner wilt weten waar je aan toe bent. Van een partner wil je op aankunnen. Jij wilt weten hoe laat jullie aan tafel gaan, of je 'ja' kunt zeggen tegen de kerstplannen van je ouders, en of de afwas gedaan wordt, zoals afgesproken. Bij de spontane, impulsieve partner weet je dat niet. Extra nadeel: iedereen vindt jouw partner grappig, leuk, en meegaand, alleen jijzelf niet meer. Je bent namelijk steeds de dupe van die spontaniteit. 'Hoe bedoel je Jan kan niet aan de telefoon komen omdat hij op de bar staat te dansen? We hebben nu een afspraak bij de relatietherapeut!'

Bron: Felmlee, D. H. (1998). Fatal attraction. In B. H. Spitzberg & W. R. Cupach (Eds.), The Dark Side of Close Relationships (pp. 3-31). Mahwah, NJ: Erlbaum.

Over het bestaan van de ware (ook wel soulmate genoemd) kun je net zulke discussies hebben als over God. Romantische zielen geloven er graag in, nuchtere geesten zouden het graag willen, maar vinden de bewijzen ervoor maar magertjes.

‘De ware tegenkomen’ is vooral een subjectief gevoel. Als je mensen vraagt hoe ze weten dat hun partner ‘de juiste’ is hoor je vaak een cirkelredenering als: ‘Tja, dat weet je gewoon,’ of: ‘Daar hoef ik niet over te twijfelen.’

De meeste mensen, zelfs als ze stapelverliefd zijn, voelen net niet de connectie, herkenning of intimiteit die past bij de ware. Dat is teleurstellend wanneer ze op een magische ontmoeting der zielen hadden gehoopt. Dat verlangen krijgen sommigen al met de paplepel ingegoten. Lastig om die romantische fantasie los te laten.

Soms voelen mensen al op hun klompen aan dat de relatie waar ze in zitten van tijdelijke aard is. Gek genoeg kan dat gevoel van tijdelijkheid de intensiteit juist verhogen. Je doet bijvoorbeeld meer je best om het wel te laten slagen of geniet er juist ten volle van omdat je weet dat het zo weer voorbij is. Onze hersenen houden niet per se van soulmates bij wie we ons helemaal thuis voelen. Voor de intenstiteit is het juist goed als er wat wrijving en wrevel is. Zelfs ongemakkelijkheid, onbegrip, schaamte of boosheid kunnen verlangen en lust intensiveren. Hierom zijn ook vakantieliefdes en verboden affaires extra heftig en memorabel. En de katers erna vaak onverwacht pijnlijk.

Het ideaalbeeld van de ware is een direct antwoord op de vergankelijkheid van onze relaties. Net zoals geloof in de eeuwigheid of het hiernamaals dat is wanneer we over onze dood nadenken. Dat geloof is misschien troostend, er zit ook een groot nadeel aan. Mensen die vasthouden aan het idee dat er één iemand op deze planeet rondloopt die hen vervolledigt (al dan niet op mystieke manier) komen vaak bedrogen uit. Een hardnekkig geloof erin kan prima relaties met kleine gebreken zelfs saboteren en kapotmaken. Relatietherapeuten komen deze stelletjes vaak tegen. Een gebrek aan communicatie kan onoverbrugbaar lijken wanneer de goedgelovige na elke ruzie begint te dagdromen over een ideale zielenpartner die in schril contrast staat met de echte partner. ‘Mijn soulmate zou toch aanvoelen wanneer ik eenzaam ben, dat ik meer van mokka-ijs houd en dat ik nu geen zin heb om te praten. Een soulmate zou mij begrijpen en steunen.’

Vooropgesteld, een goed inlevingsvermogen van een partner is een grote pre, maar vaak komen twee partners er ook wel uit als ze duidelijker leren communiceren. Daar is zelden telepathie of een zielenklik voor nodig.
Laten we dit heilige huisje van de ware maar voorgoed onderuit halen: de ware bestaat niet. Althans niet als objectief feit. Al is het maar omdat partners constant aan verandering onderhevig zijn. Jij verandert, de partner verandert. Alles verandert. Er zijn genoeg mensen die denken hun zielsmaatje tegen te zijn gekomen, terwijl hun gezegende wederhelft dat na een paar maanden toch heel anders ziet en het pact verbreekt.

In plaats van zitten wachten op de ware kun je maar beter aan de slag gaan met de lieve, leuke mensen die op je pad komen. Mensen van vlees en bloed in plaats van romantische fantasieën. En de kans bestaat dat jullie ooit weer uit elkaar gaan, maar misschien is dat zo erg niet. Elke relatie of ont- moeting leert je iets over jezelf en brengt je dichter bij degene die je daarna misschien ‘de ware’ zou kunnen noemen.

Als het zover is dat je met de ware denkt te zijn, heeft dat meer met een gevoel van ‘en nu is het gewoon voldoende’ te maken dan dat je werkelijk je ideale droomtype hebt gevonden. Dat klinkt voor romantici veel treuriger dan het is. Vaak eindigen mensen, in volle tevredenheid, met iemand die ze voorheen nooit als hun type zouden hebben herkend. Als je het goed met jezelf kunt vinden, worden vanzelf de voorwaarden geschapen voor een ontmoeting met iemand die je in je leven kunt en wilt houden. Iemand van vlees en bloed.

Een aantal ambitieuze onderzoekers heeft binnen heel Europa meer dan twee miljard telefoontjes en sms'jes bestudeerd. Niet om een clubje terroristen op het spoor te komen, maar om het romantische gedrag van mannen en vrouwen te analyseren. De conclusies: vrouwen bellen gemiddeld tussen hun twintigste en vijfendertigste het meest met hun partner. Sommige mannen zullen het misschien als terreur hebben ervaren, maar de bedoeling was toch echt om de romantiek erin te houden. Na hun vijfendertigste bellen en sms'en vrouwen vooral met hun dochters. Mannen bellen het vaakst met hun lief vanaf begin dertig, en dat doen ze zo'n zeven jaar, waarna ze weer vooral hun vrienden contacten.

Volgens hoofdonderzoeker Robin Dunbar laat zijn onderzoek zien dat paarvorming (een ander woord voor romantiek) belangrijker is voor vrouwen dan mannen. Dat is niet verbazingwekkend gezien de evolutietheorie, maar zoals Dunbar zegt: "Dit is het eerste sterke wetenschappelijke bewijs dat romantische relaties inderdaad worden gedreven door vrouwen.' Verder meent hij "dat wij van een mannenheerschappij naar een vrouwenheerschappij gaan. Relaties van mannen zijn vaak erg willekeurig. Ze functioneren vaak op de hoogste politieke niveaus, maar aan het eind van de dag wordt de structuur van de maatschappij bepaald door vrouwen, precies zoals we bij andere primaten.”

Misschien zijn vrouwen de motor achter de romantiek, uit andere onderzoeken blijkt dat mannen eerder 'ik hou van jou' zeggen, hun eerste zoen beter herinneren en vaker een relatie eindigen omdat de 'magie' er niet was. De reden voor de verschillen kan verklaard worden doordat mannen iets vaker verliefd worden en vaker meegesleept worden door deze gevoelens. Vrouwen kunnen beter omgaan met complexe gevoelens en hebben een realistischer kijk op relaties, denken de deskundigen. Vrouwen zorgen ervoor dat de paarvorming in de praktijk werkt, mannen hebben er vooral romantische ideeën over.

Vanuit evolutionair standpunt is commitment in een relatie belangrijker voor haar dan voor hem. Omdat seks voor een vrouw grote gevolgen kan hebben – negen maanden zwangerschap en een kleine huilebalk – is ze selectiever dan hij. Ze moet op de juiste man gokken. Eentje die bij haar blijft als ze zwanger is, en dat moet ze van tevoren testen.

Romantiek betekent voor de gemiddelde vrouw dat de man de juiste voortekenen laat zien. Dat hij oog heeft voor wat ze belangrijk vindt en nodig heeft. En niet alleen nu, maar ook morgen en volgend jaar. Dat blijkt bijvoorbeeld uit zijn exclusieve aandacht, kleine attenties, geïnteresseerde vragen en de manier waarop hij reageert als zij ongesteld en chagrijnig is.

Makkelijk genoeg zou je denken? Mwoah, blijkbaar doen (Hollandse) mannen iets niet helemaal goed want uit onderzoek van Henk Noort blijkt dat moderne vrouwen over het algemeen ontevreden zijn over hun liefdesleven. Ergens wringt het. Waar? Bijna alle vrouwen worden ongelukkig van het gebrek aan begrip en inlevingsvermogen van hun partner.

Romantiek heeft veel te maken met inlevingsvermogen en lang niet alle mannen zijn daarmee behept. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen iets meer (genetische) aanleg voor empathie hebben dan mannen. Vrouwen zijn ook meer dan mannen getraind om zichzelf in de wensen van anderen te verplaatsen. En ze zijn er soms zo bedreven dat ze verwachten van hun partner dat deze ook aanvoelt wat zij nodig hebben en leuk vinden. Vaak tevergeefs.

Veel mannen hebben WEL de juiste intenties - 'Ja, ik wil best met haar zijn totdat de dood ons scheidt' - maar zien, snappen of voelen NIET van nature aan wat zij in het hier en nu graag wil. Goede versierders zijn vaak flexibel genoeg om wisselende stemmingen en tegenstrijdige verlangens van hun tegenspeelster te duiden. Foute mannen maken van deze handigheid nog wel eens gebruik, terwijl onromantische mannen dat ik-verplaats-me--even-in-haar-talent domweg misen.

Ze vindt het vast sympathiek als de laatste ongevraagd zijn stinkende best doet om haar lekke fietsbanden te plakken, de aardappelen te halen en de was op te hangen, het kan echter goed zijn dat zij pas echt warm wordt als hij doorheeft dat ze naar de kapper is geweest of zegt dat hij haar zo heeft gemist op het suffe familiefeest van zijn oudtante. Veel mannen laten hun liefde vaak op meer praktische manier blijken dan haar lief is.

Hoe ga je als vrouw om met een compleet onromantische man? Ervan uitgaande dat het onromantische in de aard van het beestje zit (of was ie de veroveringsfase écht heel anders?), kun zo'n man maar het beste een handje helpen in plaats van hem te vervloeken. Een grote valkuil in veel relaties is zo'n man van alles te verwijten. 'Waarom bel je niet eens wat vaker?' Voor je moeder neem je wel een bloemetje mee!'Niet verbazingwekkend heeft zeuren en klagen een averechts effect. De onromantische man krijgt er alleen maar minder zin in: het geeft hem het gevoel dat hij op commando een beetje leuk moet doen. Dat werkt natuurlijk niet. En als hij wel doet zal de vrouw terecht opmerken dat hij het alleen maar doet omdat zij het heeft afgedwongen. Hopeloos.

Zij kan hem beter indirect stimuleren door hem te belonen wanneer hij het wel een keer raak schiet met zijn opmerking of voorstel. Of hem gewoon te vragen wanneer hij haar uit eten wil nemen. Als het een oprechte vraag is in plaats van een stiekem verwijt zal hij vast een stuk gewilliger reageren. Door er vanuit te gaan dat hij uit zichzelf moet weten wat ze leuk vindt en nodig heeft doe ze zichzelf tekort. Vrouwen die kunnen aangeven wat ze fijn vinden zonder hem in de hoek te drijven, kunnen op meer romantiek rekenen.

Een andere effectieve manier om meer romantiek in je relatie te brengen is minder voor de hand liggend. Uit onderzoek blijkt dat de traditionele verwachtingen over passie niet altijd kloppen. Samen uit de comfortzone gaan en het gevaar opzoeken blijkt pas echt goed voor de romantiek. Waarom?

1. Je hart gaat daardoor sowieso sneller kloppen
2. Het geeft je man de kans om zich als een echte man te gedragen (en jou te beschermen of te helpen).
3 En dat tezamen is best aantrekkelijk.

Meer weten van Dan Savage? Deze vrijgevochten, verguisde Liefdesprediker (want uitgesproken homo en woonachtig in de conservatieve VS) heeft een veel gelezen rubriek en goed beluisterde podcast: Savage Love.

Like ons op Facebook, deel de post met deze winactie en maak kans op het boek 'Liefde in tijden van Facebook' De moderne liefdesbijbel die liefde anno nu inzichtelijk maakt. Alles over verleiding, daten, lust, partnerkeus & prettig samenzijn.

We verloten 5 exemplaren. Winnaars worden na vrijdag bekend gemaakt en krijgen het boek thuisgestuurd. Je hebt nog twee dagen dus.

Liefde is van alle tijden, maar in de onze blijkt het vinden en houden van liefde zowel makkelijker als moeilijker dan ooit. We hebben meer vrijheid en mogelijkheden dan ooit om de liefde te beleven zoals wij willen. Een relatie is geen noodzaak meer, maar een middel tot geluk. En waar twee generaties geleden de liefde nog in een vissenkom werd gemaakt, hebben we tegenwoordig de oceaan - internet - tot onze beschikking om een geschikte partner te vinden. Paradoxaal genoeg geeft deze vrijheid meer twijfel, onzekerheid en oppervlakkigheid dan ooit en smoort ze de ontluikende liefde al snel in de kiem.

Liefde in tijden van Facebook is een bloemlezing van eerlijke en rake inzichten over partnerkeuze, date, flirten, aantrekking, lust en langdurig samenzijn. Een boek boordevol verfrissende eye openers, interessante weetjes en handige adviezen. Vanuit de eigen psychologische praktijk en recent wetenschappelijk onderzoek beantwoorden we o.a. vragen als:

- Hoe wordt een date het snelst je geliefde?
- Wat zijn de voor- en nadelen van online daten?
- Wat zijn simpele manieren om direct je aantrekkingskracht te vergroten?
- Wat is het grote geheim van de succesvolle versierder?
- Hoe belangrijk zijn timing, context en toeval voor het ontstaan van de 'de vonk'?
- Waarom zijn foute partners zo verslavend?
- Wat is de allergrootste communicatievalkuil in relaties?
- Hoe weet je eigenlijk of je een goede match bent?
- Hoe ga je het beste om met liefdesverdriet, afwijzing en twijfels?

Hieronder, de standaardreactie van veel lezers. Eye-popping.

Daar lijkt het op als je onderzoek ernaar mag geloven. In vergelijking met normale (lokale) relaties ervaren mensen met een verre partner meer connectie en stabiliteit in hun relaties. En de meeste langeafstandsrelaties duren gemiddeld ook langer dan normale relaties.*

Hoe kun je dat gegeven verklaren? Waarschijnlijk, zo denken de onderzoekers, maakt het geringe en onregelmatige contact tussen deze partners dat ze elkaar temeer (kunnen) idealiseren. Je kent elkaar minder goed, dat maakt fantaseren en gladstrijken van mindere kanten makkelijker. Cultuur- en taalverschillen versterken dat effect nog eens. Als Piet boertjes laat, ongezond eet en seksistisch praat is hij een eikel. Als Moki het doet kun je het op zijn cultuur schuiven.

Daarnaast worden langeafstandsrelaties gevoed door het verslavende diepe-dalen-hoge-pieken-effect. Je moet elkaar weken of maanden missen en na de misére van het wachten en het eenzame fantaseren over elkaar voelt samenzijn als één groot feest. Als je elkaar weer eens ziet, doe je bovendien extra je best. De dynamiek van de lange afstandsrelatie is er er één van vurig verlangen, romantische brieven en mails, intense skype-sessies, en korte climaxen van orgastisch samenklonteren. Na die climax heb je weer gevoel brandstof om de romantische fantasie in leven te houden. Tot de volgende ontmoeting.

Dit heeft alle ingrediënten van de gemiddelde boeketroman. En net als in zo’n opgeschreven natte droom is er bij langeafstandsrelaties ook vaak genoeg een illusie aan het werk. Onderzoek laat namelijk zien dat wanneer deze mensen daadwerkelijk besluiten geografisch bij elkaar te leven, zij sneller met elkaar breken dan ‘normale’ partners. En meer onvrede ervaren. De romantische fantasie klopt dan vaak niet meer met de (nieuwe) werkelijkheid.

Waarom dattuh? Dat heeft allereerst een lullige, praktische oorzaak. MIinstens een van beide partners moet huis en haard (plus werk en vrienden) opgeven omwille van de andere partner. Die heeft dan wel verkering, verder moet deze partner vaak helemaal vanaf nul beginnen. De thuisspelende partner voelt zich extra verantwoordelijk voor de geëmigreerde partner die nog niets in zijn nieuwe woonplaats heeft opgebouwd. Dat legt natuurlijk extra druk op beide partners. Het is eenvoudiger een partner te hebben die lekker zijn eigen gang gaat, een leuke baan en eigen vrienden heeft. De net-verhuisde partner moet dat bolwerk nog maar eens in elkaar zien te metselen. Vaak een stuk lastiger dan je je van tevoren in een positieve, verliefde bui kunt voorstellen. Dit alles is een heel zware test voor twee partners die elkaar vooral in een meer vakantie-achtige setting hebben leren kennen.

Hoe geef je een langeafstandsrelatie een goede kans? Deze partners doen er allereerst goed aan van tevoren bovengenoemde issues realistisch en eerlijk te bespreken en te proberen een geleidelijke overgang te maken (van ver naar lokaal partnershap). Eerst een proefperiode, vantevoren een baan of studie regelen, dat soort dingen. Het moet praktisch goed in elkaar zitten.

Aan die oorspronkelijke uitdagingen kleeft trouwens ook een potentieel voordeel. Samen een moeilijke periode overleven kan maken dat de band juist sterker wordt. Als je gevoelsmatig en daadwerkelijk veel hebt geïnvesteerd om de relatie te laten werken, dan zul je elkaar ook niet zomaar opgeven. Waarom heb je immers anders al die moeite gedaan?

Tot slot: om te weten of de liefde echt zal werken zullen deze mensen waarschijnlijk wel echt samen moeten leven zoals andere partners dat doen. Dat is de echte test, en je kunt nooit perfect vantevoren voorspellen of garanderen dat het een succes zal worden. Net als bij normale relaties geldt: geen liefde zonder risico’s.

* Het is me niet helemaal helder hoe de correlatie loopt: duren langeafstandsrelaties vooral langer omdat die mensen elkaar zo weinig zien en hardnekkig fantaseren of duren ze langer omdat mensen die überhaupt een langeafstandsrelatie aangaan eerder dromerigere en meer romantische types zijn? Praktische types die de liefde graag fysiek consumeren zullen waarschijnlijk minder snel een langeafstandsrelatie aangaan.